List

Πέρασαν έξι χρόνια από τότε που ξεκίνησα τη διδακτορική μου διατριβή. Έξι πυκνά και έντονα χρόνια. Που ξεκίνησαν με την παραίτησή μου από το γραφείο τύπου στο οποίο εργαζόμουν τότε στην Αθήνα και συνεχίστηκαν με μια πεντάμηνη έρευνα πεδίου στη Ρουάντα, την επιστροφή μου στη Θεσσαλονίκη ύστερα από έξι χρόνια σπουδών και εργασίας στην Αθήνα, δυσκολίες, θλίψη και κατάθλιψη, έναν χωρισμό, ανεργία, το αποτύπωμα της κρίσης στο πετσί μου, τη γνωριμία με τον σύντροφό μου, τον έρωτα, μια εγκυμοσύνη, τον ερχομό της Δαφνούλας μας, τα πρώτα βήματα στην εδραίωση σχέσεων ζωής με τους Δασκάλους μου, τη διδασκαλία, έρευνα, πολλή έρευνα, κι άλλη έρευνα, μοναξιά, συγγραφή, κι άλλη συγγραφή, κι άλλη μοναξιά, μικρές (και άλλοτε μεγαλύτερες) καθημερινές εσωτερικές μάχες να μην εγκαταλείψω την προσπάθεια, κι αν όλα πάνε καλά στην επικείμενη εξέτασή μου, σε λίγες ώρες, ένα διδακτορικό – που για εμάς τους “δρομείς αντοχής” σημαίνει πάντα πολύ περισσότερα από έναν τίτλο. Αυτός ο τερματισμός μοιάζει περισσότερο με αφετηρία.

Παραθέτω, λοιπόν, εδώ -με κάποια συγκίνηση ομολογώ- το ευχαριστήριό μου σημείωμα (όπως συντάχθηκε για το κείμενο της διατριβής μου…) προς όλους όσοι στάθηκαν στο πλάι μου όλα αυτά τα χρόνια και στους οποίους οφείλω πολλά.

“Στην πραγματικότητα, η σελίδα των ευχαριστιών προς όλους εκείνους που στήριξαν την προσπάθειά μου επί σειρά ετών έχει γραφτεί δεκάδες φορές στο μυαλό μου ως το αποτύπωμα μιας νοερής άσκησης ολοκλήρωσης αυτής της μακράς, επίπονης, μοναχικής και, για ορισμένους, ασύνετης δοκιμασίας εκπόνησης μιας διδακτορικής διατριβής στις κοινωνικές επιστήμες,  στην Ελλάδα της κρίσης. Χωρίς τη συνδρομή των ανθρώπων που στάθηκαν στωικά στο πλάι μου όλα αυτά τα χρόνια, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να φτάσω ως εδώ. Το ευχαριστήριο αυτό σημείωμα εκφράζει ένα ελάχιστο μέρος της ευγνωμοσύνης που αισθάνομαι για εκείνους.

Το πρώτο ευχαριστώ δικαιωματικά το οφείλω στον επιβλέποντά μου, αναπληρωτή καθηγητή Χρήστο Φραγκονικολόπουλο, για την αμέριστη στήριξη και την πολύπλευρη συμπαράστασή του σε κάθε στάδιο αυτού του εγχειρήματος. Τον ευχαριστώ θερμά για τη διαρκή επιστημονική καθοδήγηση και για την ακέραια εμπιστοσύνη που μου έδειξε σε κάθε πτυχή της πολυετούς πλέον συνεργασίας μας, για τις πολύτιμες ευκαιρίες που μου πρόσφερε στους τομείς της έρευνας και της διδασκαλίας, για την ελευθερία και το σεβασμό που επέδειξε στις ερευνητικές επιλογές μου και κυρίως για όλες τις φορές που, υπό τη διακριτική εποπτεία του, με πέταξε μεσοπέλαγα για να μου μάθει να κολυμπάω.

Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον συνεπιβλέποντα αναπληρωτή καθηγητή Αντώνη Γαρδικιώτη για την επιστημονική και ηθική στήριξη που αφειδώς μου παρείχε κάθε φορά που τη χρειαζόμουν, για τον πολύτιμο χρόνο που μου αφιέρωσε, για την υπομονή και την κατανόηση με την οποία διαχειρίστηκε κάθε μου απορία ή σκέψη, για τη σχολαστικότητα και την επιμέλεια με την οποία έσκυψε πάνω από την ερευνητική μου εργασία. Το παρόν εγχείρημα δεν θα ήταν εφικτό χωρίς τις προτάσεις του και τη συνεχόμενη καθοδήγησή του.

Θα ήθελα, επίσης, να ευχαριστήσω το έτερο μέλος της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής, επίκουρο καθηγητή Βασίλη Βαμβακά, που με την κριτική του ματιά και τις επισημάνσεις του, ιδίως στον τελευταίο και κρισιμότερο χρόνο υλοποίησής της παρούσας διδακτορικής διατριβής, συνέβαλε ώστε η μελέτη μου να βελτιωθεί ουσιαστικά.

Για τη σημαντική επιρροή που άσκησε πάνω μου, ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια, αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω, έστω ετεροχρονισμένα, τον καθηγητή Γρηγόρη Πασχαλίδη, τον οποίο λογίζω πάντα ως τον πρώτο πνευματικό μου δάσκαλο. Ομοίως, θέλω να ευχαριστήσω την επίκουρη καθηγήτρια Μαρία-Ντανιέλλα Μαρούδα, η οποία αποτέλεσε κατά τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, το ζωντανό παράδειγμα μιας γυναίκας που κινείται με επιδεξιότητα μεταξύ διαφορετικών και πολύ απαιτητικών ρόλων: της ακαδημαϊκής δασκάλας, της μητέρας, της ακτιβίστριας.

Στους George Weiss και Sara Hakansson, αλλά και σε όλο το προσωπικό του γραφείου της ολλανδικής ΜΚΟ Radio La Benevolencija στη Ρουάντα, οφείλω θερμές ευχαριστίες για την πεντάμηνη φιλοξενία που μου πρόσφεραν για έρευνα πεδίου, κατά το πρώτο έτος της διατριβής. Πρόκειται αναμφίβολα για μια εμπειρία που έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια μέσα μου και μου πρόσφερε τη μοναδική ευκαιρία να δω με τα μάτια μου τα ρηξικέλευθα αποτελέσματα που μπορεί να έχει στη ζωή μιας κοινότητας η αξιοποίηση των μέσων επικοινωνίας για τη συμφιλίωση και την οικοδόμηση της ειρήνης.

Οι πρώτες ιδέες για την εκπόνηση της παρούσας διατριβής μπολιάστηκαν μέσα μου, το 2010, κατά την άσκησή μου στο γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Αθήνα. Για τα όσα διδάχθηκα για τα ζητήματα μετανάστευσης και ασύλου, κατά τους εννέα μήνες της εργασίας μου εκεί, ευχαριστώ θερμά το προσωπικό του γραφείου και κυρίως τον επικεφαλής του, Γιώργο Τσαρμπόπουλο, για τις πολύτιμες συζητήσεις που μοιραστήκαμε.

Ευχαριστώ θερμά τις φίλες και συνεργάτριες Χριστίνα Αγγελή και Βασιλική Μητσινιώτου για τη σημαντική συνεισφορά τους σε διαφορετικά στάδια εκπόνησης της παρούσας διατριβής, από τη συλλογή του βιβλιογραφικού υλικού ως τον έλεγχο αξιοπιστίας. Ακόμη, για την πολύτιμη βοήθεια στην οπτικοποίηση της διατριβής, για την εξαιρετική δουλειά και κυρίως για την υπομονή του, ευχαριστώ θερμά τον φίλο και συνεργάτη Παναγιώτη Σηφάκη.

Η ολοκλήρωση της διδακτορικής μου διατριβής, βεβαίως, θα ήταν κυριολεκτικά αδύνατη χωρίς την υλική, ηθική και έμπρακτη συμπαράσταση της οικογένειάς μου. Οφείλω ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου, Κώστα και Αναστασία, και στον αδερφό μου, Βαγγέλη, για όλα όσα κάνουν για μένα καθημερινά, και κυρίως για την αδιαπραγμάτευτη αγάπη και τη βαθιά πίστη τους σε μένα, βασικά συστατικά που, όπως αντιλαμβάνομαι μεγαλώνοντας, έχουν δημιουργήσει μέσα μου πολύ μεγάλα αποθέματα δύναμης και αντοχής. Τους ευχαριστώ θερμά, διότι δημιούργησαν ένα σπίτι στο οποίο τα βιβλία και οι εφημερίδες αλλά και η αγάπη για τη γνώση και για την πολιτική υπήρχαν πάντα με μια φυσικότητα, σαν νερό και οξυγόνο, και σαν αναγκαία εργαλεία, περισσότερο για τη βελτίωση της ύπαρξής μας και για την κατανόηση του κόσμου γύρω μας, και λιγότερο ως μέσα για την επαγγελματική αποκατάσταση και την «επιτυχία». Τους ευγνωμονώ καθημερινά για αυτό το σπάνιο δώρο που μου πρόσφεραν κι ας αστειεύομαι καμιά φορά ότι με έχουν καταδικάσει σε αιώνια υλική πενία.

Οφείλω βαθιά ευγνωμοσύνη στον σύντροφό μου, Χρήστο Ηλιόπουλο, ο οποίος βούτηξε μαζί μου σε αυτήν την περιπέτεια και υπερασπίστηκε σθεναρά την «ασύμφορη» επιλογή της εκπόνησης μιας διδακτορικής διατριβής, εν μέσω κρίσης, με όλες τις θυσίες που αυτή προϋπέθετε. Τον ευχαριστώ για τη διαρκή συμπαράσταση κάθε είδους που μου πρόσφερε από την αρχή ως το τέλος, για την υπομονή με την οποία άκουσε και σχολίασε ημιτελείς ακόμη ερευνητικές ιδέες και συμπεράσματα, για τις νυχτερινές μας συζητήσεις, για τη χαρά και τον ενθουσιασμό με τον οποίο μοιράστηκε κάθε μου εύρημα. Τον ευχαριστώ, επίσης, θερμά για τη μοναδική ικανότητα που έχει να νοηματοδοτεί αυτό που κάνω ακόμη κι όταν εγώ χάνω το νόημα, αλλά και για την ακλόνητη πίστη του ότι «θα τα καταφέρουμε». Ελπίζω το μέλλον να μας δικαιώσει. Τέλος, το πιο γλυκό και τρυφερό μου ευχαριστώ το οφείλω στο κλωναράκι μου, στη Δαφνούλα μου, που ήρθε τόσο απρόσμενα κάπου στις αρχές ακόμη αυτής της διαδρομής για να τη στολίσει με παιδικά γέλια και κλάματα και αφηρημένες μολυβιές πάνω στο κείμενο. Σε εκείνη και στον μπαμπά της αφιερώνω τη διδακτορική μου διατριβή”.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *